Değerli okuyucularım bu hafta sizlere yeni bir konuyu sunmaya başlayacağız. Yazımıza Atatürk’ün kütüphanesinde de olan bir kitaptan alıntı ile başlayacağız. “Hayatta başarılı olmak için 4 şeye sahip olmak lazımdır. İrade, muhakeme, seciye ve girişimcilik.” Bu dört özelliğin gelişebilmesi ise ancak ezberci olmayan, karaktere dayalı bir eğitim ile mümkündür. Bu aileden başlayarak (özellikle anneden/annenin bilgili, şuurlu ve yetişmiş olması şarttır), sonrasında doğru eğitim esaslarına göre çalışan okul, aile ve çevre ile devam eden bir süreçtir. Bu ayrı yazı dizisi olacak bir konudur.

Bizi hayatta başarılı kılacak niteliklere dönersek ilki iradedir. Dilerseniz ilk önce farklı kaynaklarda irade nasıl tanımlanmakta ona bir bakalım. En kapsamlı Türkçe etimilojik sözlüğünü yazan Andreas Tietze’nin Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati III’de irade; isteme kuvveti anlamına gelmektedir. Yine İlhan Ayverdi’nin Kubbealtı Lügati Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te irade; bir şeyi yapıp yapmama hususunda karar verebilme ve bunu uygulama gücü; Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük’te irade; istek, dilek, buyruk; bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü, istenç, azim kararlılık anlamlarına gelmektedir.

İrade, insan hayatının devamlılığını sağlayan, onu başarılı ve üstün kılan eşsiz bir meleke, özelliktir. Aslında irade canlılara bahşedilmiş bir hazinedir. Hiçbir zaman unutmadığım bir cümleyi burada aktarmak istiyorum. “Güçlü bir iradeye hiçbir kuvvet karşı koyamaz, hatta ölüm bile.” Burada kastedilen metafor insan hayatında iradenin ne kadar önemli olduğudur. Yoksa tabi ki her canlı belli bir süre sonra enerjinin başka bir boyutuna geçecek, ölümü tadacaktır.

İnsanlık tarihi boyunca çok değerli eserler meydana getirilmiştir. Bu eserler bazen bir mağara duvarı resmi, bazen on binlerce kil tabletten oluşan bir kütüphane, bazen de temel bilimsel bir eserdir. Konumuzu ile ilgili temel eser Avrupa’nın gerçek kültür kaynaklarını oluşturan Fransızlardan gelmiştir. Özellikle sosyoloji, psikoloji alanında Fransız bilim insanları çok özel bir yere sahiptirler.

Tekrar konumuza dönersek ilgili bilim insanı Théodule-Armand Ribot’dur. 18 Aralık 1839 tarihinde doğan Fransız bilim insanı, 9 Aralık 1916’da Paris’te hayat gözlerini yummuştur. Psikoloji konusunda, özellikle deneysel psikoloji alanında kuramlar ortaya koymuştur. Ribot aynı zamanda Henri Bergson gibi psikolojide değişimlerin nedenlerini fiziksel olgulara dayandığını (epifenomenalizm) reddeden bilim insanlarını da etkilemiştir. Basit bir araştırmada bile eserlerine bakıldığında Ribot’un yaklaşımları, ayırıcı özellikleri görülebilir.

Théodule-Armand Ribot’un konumuz açısından önemine dönecek olursak karşımıza eşsiz ve yine ülkemizde neredeyse hiç bilinmeyen bir eser çıkmaktadır; “İrade Hastalıkları”. Eser Nebahat Hamid tarafından tercüme edilerek 1926 yılında Milli Matbaa, tarafından basılmıştır*. Eserin günümüz lisanı ve harfleri ile basılı formu henüz yoktur. Şimdi dilerseniz eserimizden aktarımlarımıza başlayalım.

- İrade, içsel ve dışsal nedenlerin bir sonucudur. Dışarıdakiler çevre ve eğitimdir. İçsel nedenler bireysel karakter yani organizmanın kendi ifadesidir.

- İnsanlarda ortaya çıkan karışık iradenin en basit şekli hareket reaksiyonlarıdır. Hareket reaksiyonları da sonsuz jenerasyonların bireysel reaksiyonlarının organlaşmış bir kalıtımıdır. Bunlar bilinçdışı ve hemen değişmezdir.

- İnsanlardaki irade, üç basamaklı; reaksiyon, duygu, fikirden oluşan eylem boyutunu bir amaca yönelik olarak birleşmesidir.

- İrade belleğin aksine istemlere ayrılır ve bunların her biri bir andır; davranışların karasız bir şeklidir ve onu gerçekleştiren nedenlere göre değişken bir üründür.

Değerlendirme: Başta anneler olmak üzere, öğretmenler olmak üzere yaşamda başarılı olmak isteyen bireyler bu eserleri dikkatlice ve defalarca okumalıdırlar.

Değerli okuyucularım bu hafta da sizlere hayatta son derece önemli bir konu ve bu konuda liste başı bir eser hakkında yazmaya başladık.

* Not: Théodule-Armand Ribot’un iki eseri günümüz Türkçesinde basılmıştır. Eserler kolayca alınıp okunulabilir. Bunlardan birincisi, “Dikkat Psikolojisi”, “ikincisi de yakın tarihte basılan “Özel Psikoloji” adlı bu başyapıtlarıdır.