Bilecik, Osmanlı Devleti döneminde tipik bir Anadolu kenti olma özelliği sergilemekteydi. Ülkenin her yerinde var olan etnik çeşitlilik Bilecik için de geçerliydi. Bilecik’te İslam, Rum, Ermeni, Katolik ve Protestan gibi unsurlar yaşamaktaydı.

1915 yılında Bilecik Kazası’nın nüfusu 78.276 idi. Doğal olarak Müslümanlar (60.002) başı çekmekteydi. Bununla birlikte kazada hatırı sayılır miktarda gayrimüslim (18.274) yaşamaktaydı. Gayrimüslim unsur içinde Rumlar (9.976) çoğunluktaydı. Rumları, Ermeniler (7.649) izlemekteydi. Geri kalan nüfus Katolik (465) ve Protestan (184) idi.

Yani bu dönemde Bilecik Kazası nüfusunun yaklaşık % 76’sı Müslümanlardan oluşuyordu. Kazada % 24 oranında gayrimüslim yaşamaktaydı. Bu gruplar içinde Rumların % 13, Ermenilerin % 10 nüfus payı vardı.

Kazada durum bu şekildeyken, Bilecik merkezindeki dağılım nasıldı?

Bu dönemde Bilecik’in merkezinde 6.391 kişi yaşamaktaydı. Merkezde gayrimüslimler (3.538) Müslüman (2.852) sayısından fazlaydı.

Gayrimüslim nüfus içinde çoğunluğu Ermeniler (2.989) teşkil etmekteydi. Ermenilerin dışında Katolik (443), Protestan (75) ve Rum (31) unsur da bulunmaktaydı. Ermeniler merkez nüfusunun yaklaşık % 46’lık kısmını oluşturmaktaydı.

Bu dönemde Bilecik merkezine doğrudan bağlı 26 köy vardır. Bu köylerde Ermeni nüfus bulunmamaktaydı. Buna mukabil Aşağı, Vezirhan ve Pelidözü köyleri Rum nüfusunun yoğun olarak yaşadığı yerlerdi.

Diğer yandan Bilecik’in nahiyelerinden Küplü ağırlıklı olarak Rumların mukim bulunduğu bir nahiyeydi. Buraya bağlı köylerde de genel olarak Müslümanlar ve gayrimüslimler birlikte yaşamaktaydı. Sadece Kızıltamlar ve Akçaşehir köylerindeki nüfusun tamamı Rumlardan oluşmaktaydı. Baş köyde de Rum nüfus Müslüman nüfustan fazlaydı.

Osmaneli merkezinde önemli miktarda Rum nüfusu bulunmasına rağmen köylerde yaşayanların tamamı müslümandı.

Gölpazarı merkez nüfusunun tamamı Müslümanlardan oluşmaktaydı. Nahiyeye bağlı Köylerin ekseriyetini de Müslüman nüfusun teşkil etmesine rağmen, bazı köylerde nüfus etnik bakımdan çeşitlilik gösterebilmekteydi. Yarhisar ve Pazarcık nahiyelerinde ise hem Rum hem de Ermeni nüfusa rastlanılmamaktaydı.

Evet, işte böyleydi. Bir asır evvelki Bilecik çok milletli, çok dinli ve çok mezhepli bir yapıdaydı.

Not: Metnin akışını bozmamak için bazı nüfus rakamları parantez içinde verilmiştir.