Son yıllar da genetik ve moleküler biyolojide meydana gelen gelişmeler, organizmaların genetik yapılarının mühendislik işlemleriyle işlenebilmesi ve biçimlenebilmesini (manipülasyon) olanaklı hale getirmektedir. Bu kapsamda, gen teknolojisinin olanaklarıyla gen değişiminin doğal süreçler içinde mümkün olmadığı başta tarım bitkileri olmak üzere ilgisiz canlı türleri arasında gen aktarımı yapılabilmekte ve organizmaların gen yapıları amaçlı şekilde değiştirilebilmektedir. Böylece, daha fazla ve kaliteli ürün veren, marjinal koşullar a ve zararlılara karşı dayanıklı, gen mühendisliği ürünü

bitki ve hayvan türleri geliştirilebilmektedir. Özellikle, ürün miktarı ve kalitesinde beklenen artışa bağlı olarak gıda yetersizliğinin aşılması yönündeki oluştur ulan beklentiler nedeniyle, genetik olarak değiştirilmiş (GDO) bitkilerin tarımı ( biyoteknolojik tarım) oldukça ilgi çekmekte ve dünyada hızla

yaygınlaşmaktadır. Nitekim, ABD’nin başı çektiği GDO’lara dayalı tarımsal üretimin 1997 yılından itibaren 30 kat artarak, yaklaşık 1.7 milyon hektardan 2001 yılında 53 milyon hektara (Kefi, 2002), 2003 yılı itibari ile ise 63 milyon hektara ulaşması (Açıkgöz, 2004), bu ürünleri kapayan tarımsal biyoteknoloji sektörünün büyüme hızını göstermektedir. GDO’ların üretiminde gözlenen bu artışa karşın, bu ürünlerin kullanımının yol açabileceği sonuçlara ilişkin endişeler dünyada hızla yaygınlaşmaktadır.

GDO’LARIN ETKİLERİ

Gen aktarımlı bitkilerin (GDO’ ların) kullanımının sağlayabileceği yukarıda belirtilen

pratik yararların yanında, bu ürünlerin ekosistemde ve gelişmekte olan ülkeler in sosyoekonomik

yapılarında çeşitli sor unlara yol açabileceği düşünülmektedir.

Ekolojik Etkileri

GDO’ların doğal çevreye bırakılmaları halinde, ekosistemde ve gelişmekte olan

ülkelerin gen kaynaklarında doğurabileceği etkiler nedeniyle bu ürünlerin kullanımı endişe

yaratmaktadır. Nitekim, bir süredir yapılan deneysel çalışmalar sonucu, GDO’ların

ekosisteme yönelik etkilerine ilişkin önemsenecek ölçüde bulgulara ulaşılması, bu yöndeki

endişelere haklılık kazandırmaktadır.

GDO’ların ekosisteme etkileri, potansiyel ve anlaşılan etkiler olmak üzere iki açıdan

ele alınmaktadır. Sözü edilen ürünlerin, uzun vadeli çevresel etkileri tam olarak bilinmemekle

beraber, çevreye serbest bırakılmaları durumunda bu ürünlerden diğer çeşitlere gen kaçışı,

yapay gen transferi ve hibritleşme gibi yollarla sözü geçen ürünler den çevreye gen kaçışı

olasılığı bulunmaktadır. Bu durum ise, değiştirilen genetik özelliklerin kontrolsüz şekilde

çevreye yayılma riskine bağlı olarak çeşitli potansiyel riskleri getirmektedir (Kaya ve Tolun,

2000).

Sözü edilen ürünlerin kullanımının sonucunda ortaya çıkabilecek potansiyel risklerin

varlığı bir çok deneysel çalışma tarafından ortaya konulmaktadır. Bu kapsamda, herbisite (ot

öldürücü ilaç) karşı dirençli Kaba darısı (Sorghum bicolor) ile bu tür ün yakın akrabası olan

Halep darısı (Sorghum halepense) arasında hibritleşmeye bağlı olarak gen kaçışının

gerçekleştiğinin kanıtlandığı belirtilmektedir (Freeman ve Herron, 2002:3).

GDO’lar dan diğer ürünlere gen kaçışının doğurabileceği riskler ; organizmaların

zamanla genetik özgünlükler ini kaybetmesi, uzun vadede dirençli yabani ot ve böceklerin

ortaya çıkması sonucu zirai ilaçların kullanımının artışının kaçınılmaz hale gelmesi, tür

sosyolojisinin bozulması nedeniyle popülasyonlar arasındaki dengeler in ortadan kalkması

şeklinde öngörülmektedir.

KAYNAK : TEMA VAKFI DERLEYEN: A.E.